Potentiële gezondheidseffecten van microplastics en ziekteverwekkers
Onderzoekers hebben microplastics teruggevonden in de ontlasting van mensen uit Europa, Rusland en Japan, en daarmee bevestigd dat we microplastics binnenkrijgen door ze in te slikken. Datzelfde onderzoek heeft dus ook aangetoond dat sommige microplasticdeeltjes weer ons lichaam verlaten. Maar klopt dat wel voor alle microplastics die we inslikken, of blijft een bepaald percentage in ons lichaam achter? Om dat te achterhalen zijn er allerlei dierproeven uitgevoerd. Zo hebben wetenschappers ontdekt dat de allerkleinste microplastics door de darmwand heen kunnen en in de bloedbaan terechtkomen. Van daaruit kunnen die plastic deeltjes in andere delen van het lichaam belanden. Zo is er bij ratten plastic ontdekt in de maag, darmen, nieren en in het hart. Er zijn zelfs minuscule plastic deeltjes aangetroffen in muizenfoetussen en in vissenhersenen.
Uitgaand van dergelijke studies hebben onderzoekers de hypothese ontwikkeld dat blootstelling aan microplastics bij mensen kan leiden tot oxidatieve stress, DNA-schade en ontstekingen, naast andere gezondheidsproblemen. Zeker als die ontstekingen chronisch worden, kan dat leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Maar het zijn niet alleen de plastic deeltjes zelf die potentieel schadelijk zijn, ook het oppervlak van de microplastics in onze omgeving is bezet met micro-organismen, waaronder ziekteverwekkers.
Ziekmakende bacteriën binden veel sterker aan plastic afval dan aan natuurlijke oppervlakken. Onderzoek uit 2016 trof de ziekteverwekker Vibrio cholera aan, die bij mensen cholera veroorzaakt, op microplastics afkomstig uit de Noordzee en de Oostzee. Bovendien is plastic niet biologisch afbreekbaar en kan het in het water lange afstanden afleggen. De vraag is dan ook: Draagt plastic afval bij aan de verspreiding van ziekteverwekkers? Vooral in streken met gebrekkige sanitaire voorzieningen en ernstige plasticvervuiling draagt plastic mogelijk bij aan de verspreiding van ziekten.
Hoeveel microplastics krijg je zo binnen op een dag?
Dat weten we nog niet precies. Wetenschappers staan voor een enorme opgave, aangezien de huidige analysemethoden de kleinste microplastics in levensmiddelen of biologische monsters (zoals bloed) nog niet kunnen detecteren. Daarom is er nog niet veel bekend van de mate van onze blootstelling aan microplastics, en helemaal niets van de eventuele aanwezigheid van microplastics in ons bloed en in andere delen van ons lichaam. Zonder die blootstelling te kennen, kunnen wetenschappers de risico’s niet beoordelen.
Wat wetenschappers wel hebben geprobeerd is om, gebaseerd op de beschikbare data, de jaarlijkse inname te schatten van microplastics door een gemiddelde Amerikaanse burger. Die schatting lag tussen de 74.000 en 121.000 deeltjes, afhankelijk van leeftijd en geslacht, al is dat volgens de onderzoekers vermoedelijk een te laag getal omdat maar 15% van de geconsumeerde voedingsmiddelen konden worden geëvalueerd. In deze studie kwam flessenwater naar voren als een van de belangrijkste bronnen voor de inname van plastic deeltjes; flessenwater bevat gemiddeld zo’n 100 deeltjes microplastics per liter. Sindsdien is meer onderzoek gedaan en is gebleken dat bijvoorbeeld plastic theezakjes en zuigflesjes voor baby’s miljoenen microplastics en miljarden nanoplastics aan thee en flesvoeding afgeven. Die studies zijn een indicatie dat onze blootstelling sterk onderschat wordt, maar er is meer onderzoek nodig om te achterhalen hoeveel plastic we binnenkrijgen en wat daarvan in ons lichaam achterblijft.
Kennishiaten
We weten duidelijk nog niet alles. Uitgaand van de beschikbare wetenschappelijke informatie heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geconcludeerd dat microplastics in drinkwater geen risico vormen voor de volksgezondheid. De Plastic Health Coalition is van mening dat er te veel kennishiaten zijn om het gezondheidsrisico van microplastics correct te beoordelen. De beschikbare data over de blootstelling van mensen zijn onvolledig en door het ontbreken van geschikte analysemethoden komen bovendien de kleinste en gevaarlijkste plastic deeltjes er niet in voor. Ten slotte staat wetenschappelijk onderzoek naar de mogelijk schadelijke effecten van microplastics in het menselijk lichaam overal ter wereld nog in de kinderschoenen. Er is dringend behoefte aan nieuwe wetenschappelijke studies.
Baanbrekende onderzoeksprojecten
ZonMw, een Nederlandse organisatie die gezondheidsonderzoek financiert, heeft een uniek onderzoeksprogramma in het leven geroepen onder de naam Microplastics & Health, om wetenschappers de kans te geven de effecten van microplastics op de volksgezondheid te bestuderen. In maart 2019 zijn 15 kortlopende onderzoeksprojecten gestart die antwoorden moeten vinden op de urgentste vragen rond microplastics en de volksgezondheid. De onderzoeksprojecten vallen in vier categorieën: het spijsverteringsstelsel, de longen, het immuunsysteem en de verspreiding van micro- en nanoplastics naar andere delen van het menselijk lichaam. NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, het Gieskes-Strijbis Fonds en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hebben bij elkaar 1,6 miljoen euro voor het eerste onderzoek toegezegd. In oktober 2019, toen de onderzoekers hun voorlopige resultaten presenteerden op de Plastic Health Summit, zegde ZonMw 1 miljoen euro extra onderzoeksgeld toe. Dankzij dit programma is Nederland een van de voortrekkers in de wereld op dit onderzoeksgebied. De Plastic Health Coalition maakt regelmatig de verschillende projecten en bevindingen bekend. Klik op de foto’s om meer te ontdekken over de eerste resultaten.
